bahriye nezâreti ne demek?

Bahriye Nezâreti

Bahriye Nezâreti, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında denizcilik işlerinden sorumlu olan bakanlıktır. Günümüzdeki karşılığı Millî Savunma Bakanlığı'na bağlı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'dır.

Tarihçe

Osmanlı İmparatorluğu'nda denizcilik faaliyetleri başlangıçta Reisülbahri tarafından yürütülmekteydi. Zamanla denizciliğin önemi artmasıyla birlikte, bu görevin yetki ve sorumlulukları da genişlemiştir.

• Kaptan-ı Deryalık (15. Yüzyıl - 19. Yüzyıl): Fatih Sultan Mehmet döneminde Gelibolu Sancak Beyi'nin Kaptan-ı Derya olarak atanmasıyla denizcilik faaliyetleri daha merkezi bir yapıya kavuşmuştur. Kaptan-ı Derya, donanmanın komutanı ve denizcilikle ilgili tüm işlerin sorumlusu konumundaydı. Kaptan-ı Deryalar, Divan-ı Hümayun üyesi de olabiliyorlardı. Ünlü Kaptan-ı Deryalar arasında Barbaros Hayreddin Paşa, Turgut Reis ve Piyale Paşa sayılabilir.

• Bahriye Nezâreti'nin Kuruluşu (1867): Tanzimat Fermanı ile başlayan modernleşme hareketleri çerçevesinde, devlet teşkilatında da önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu kapsamda, denizcilik işlerinin daha etkin ve profesyonel bir şekilde yürütülmesi amacıyla 1867 yılında Bahriye Nezâreti kurulmuştur. İlk Bahriye Nazırı Mehmed Esad Paşa'dır.

Görevleri

Bahriye Nezâreti'nin temel görevleri şunlardı:

• Osmanlı Donanması'nın sevk ve idaresi.
• Deniz askerlerinin eğitimi ve yetiştirilmesi.
• Tersanelerin yönetimi ve gemi inşası.
• Deniz ticareti ve deniz güvenliğinin sağlanması.
• Deniz hukukunun uygulanması.
• Deniz haritalarının hazırlanması ve deniz fenerlerinin işletilmesi.

Yapısı

Bahriye Nezâreti, merkez teşkilatı ve taşra teşkilatından oluşmaktaydı.

• Merkez Teşkilatı: Nezâretin başında Bahriye Nazırı bulunurdu. Nezâret bünyesinde çeşitli daireler (şubeler) ve müdürlükler yer almaktaydı. Bu daireler, donanma, personel, ikmal, inşaat, hukuk gibi farklı alanlarda uzmanlaşmıştı.

• Taşra Teşkilatı: Taşra teşkilatını, donanma komutanlıkları, tersaneler, deniz üsleri ve deniz okulları oluşturmaktaydı.

Önemli Bahriye Nazırları

Bahriye Nezâreti'nde görev yapmış önemli isimler arasında şunlar sayılabilir:

• Mehmed Esad Paşa (İlk Bahriye Nazırı)
• Hasan Rami Paşa
• Cemal Paşa
• Hamidiye Kahramanı Rauf Orbay
• Topal Osman Paşa

Dönemin Önemli Olayları

Bahriye Nezâreti'nin görev yaptığı dönemde Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti birçok önemli deniz savaşına ve olaya tanık olmuştur. Bunlardan bazıları şunlardır:

• 93 Harbi (1877-1878): Osmanlı Donanması'nın Rus Donanması ile mücadelesi.
• Trablusgarp Savaşı (1911-1912): Osmanlı Donanması'nın İtalyan Donanması ile mücadelesi.
• Balkan Savaşları (1912-1913): Osmanlı Donanması'nın Ege Denizi'ndeki faaliyetleri.
• I. Dünya Savaşı (1914-1918): Osmanlı Donanması'nın Çanakkale ve Karadeniz'deki muharebeleri.
• Kurtuluş Savaşı (1919-1922): Bahriye Nezâreti'nin Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetine bağlanması ve deniz yoluyla yapılan lojistik destek.

Bahriye Nezâreti'nin Kapatılması ve Yerine Kurulan Kurumlar

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte, devlet teşkilatında da yeniden yapılanma sürecine girilmiştir. 3 Mart 1924 tarihinde Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile birlikte Şeriye ve Evkaf Vekaleti ve Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti ile birlikte Bahriye Nezareti de kaldırılmıştır. Donanma komutanlığı Genelkurmay Başkanlığı'na bağlanmıştır. Daha sonra Millî Savunma Bakanlığı kurulmuş ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bu bakanlığa bağlı olarak görevine devam etmiştir.